Osmanlı Filistininde Bir Posta Memuru

İzzet Derveze, Osmanlı Devleti’nin Arap vilayetlerindeki hakimiyetinin son günlerine şahitlik etmiş Arap milliyetçisi Filistinli bir aydın. Maddî imkansızlıklar nedeniyle öğrenim hayatına devam edemeyen Derveze, bir yandan geçimini temin için genç yaşlardan itibaren posta memurluğu yapar, diğer yandan da kendi kendini yetiştirir.

Yirminci yüzyılın başlarından itibaren Arap vilayetlerinde gelişen siyasî ve ideolojik faaliyetlerin içinde bulunan Derveze’nin hatıraları, sözkonusu dönem ve coğrafyayı anlamak için ilginç ipuçları sunuyor. İttihat ve Terakki Cemiyeti, Islahat Hareketi (Beyrut), el-Lâmerkeziyye Partisi (Kahire), Hürriyet ve İtilaf Fırkası, ihtilalci el-Fetât Örgütü ile bu kuruluşlar içerisinde görev alan düşünür ve siyasetçiler, Derveze’nin anılarında yer verdiği bazı konu başlıkları. Hatıratta, Cemal Paşa ve İttihatçıların yanı sıra İngilizlerin Araplarla ilişkileri ve bu bağlamda Şerif Hüseyin liderliğindeki Arap İsyanı özel bir yer tutuyor.

Derveze’nin hatıraları yakın dönem siyasî tarihimiz açısından olduğu kadar şehir tarihi ve sosyal tarih açısından da zengin bir içeriğe sahip. Kitapta 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başındaki bir Osmanlı-Arap şehrinde gündelik hayatın nasıl aktığı konusunda ilginç ipuçları sunuluyor. Kıyafet ve yiyeceklerden düğün ve cenaze âdetlerine, şehrin suları, çarşıları ve sabunhanelerinden mabet ve okullarına, toplumun sıradan insanlarından önemli şahsiyetlerine kadar Nablus’un kültür ve şehir tarihi ile ilgili çarpıcı bilgiler veriliyor. Bu yönüyle Derveze’nin anıları, taşra tarihi çalışmalarına ilgi duyanlar için de zengin muhtevaya sahip bir kitap.