Arnavutluk ve Buhran-ı Osmanî

Basri Bey, Enver Bey ve Kazım Karabekir gibi isimlerle birlikte İttihat ve Terakki’nin II. Meşrutiyet’in ilanında önemli rolü olan Manastır örgütünün kurucuları arasındadır. Basri Bey süreç içinde küçük bir kliğin etkisinde kaldığını düşündüğü İttihatçıların inkılap ideallerinden uzaklaştığı iddiasıyla muhalefet saflarına geçmiş ve onlara yönelik ağır eleştiriler dile getirmiştir. Elinizdeki hatıralarında yaşanan gelişmeleri “Yıldız Monarşisi’nden Selanik Oligarşisi”ne geçiş olarak nitelemekte, İttihatçı kabineden “çete hükümeti” ve İttihat ve Terakki’de belirleyici konuma yükselen Talat Bey ve Emanuel Karasu önderliğindeki Masonik yönü ağır basan Selanik örgütünden de “Karanlık Oda” şeklinde söz etmektedir. Basri Bey, bu “Karanlık Oda”nın basiretsiz siyasetiyle devletin birliğine zarar verdiği ve geleceğini tehlikeye attığı iddiasındadır.

Arnavutluk ve Buhran-ı Osmanî Balkan Savaşı ve Arnavut bağımsızlığı arifesinde İttihatçıların yaklaşımına olduğu kadar bölge insanının ve bilhassa isyancı Arnavutların duygu ve düşünce dünyasına da birinci elden tanıklık etmesi açısından önemlidir. Arnavut isyanının mahiyeti ve isyancıların hangi güdülerle hareket ettiği konusunda ilginç ipuçları bulmak mümkündür. İsyanın -tıpkı bir süre sonra patlak verecek olan Arap isyanında görüleceği üzere- devlete ve hele Arnavutlarca “baba” olarak görülen sultan ve halifeye karşı değil, İttihatçıların yanlış siyasetlerine yönelik olduğu ısrarla vurgulanır.