Kadızâde Mehmed İlmî

Kadızâde Mehmed Efendi, 6 Recep 990/27 Temmuz 1582’de Balıkesir’de
dünyaya gelmiştir. Babası Doğânzâde Mustafa Efendi’nin kadı olması hasebiyle
kendisi Kadızâde nisbesiyle anılmış; şiirlerinde kullandığı “İlmî” mahlası
sebebiyle de edebî çevrelerde İlmî Mehmed Efendi olarak tanınmıştır.
İlk eğitimini memleketi Balıkesir’de tamamlamış, ardından İstanbul’a gelerek
birçok hocadan ders almıştır. İstanbul’un çeşitli camilerinde görev yapan
Kadızâde Mehmed Efendi, Ayasofya vaizliğine atandıktan sonra devrin
padişahı IV. Murad ile ordu vaizi olarak Revan Seferi’ne çıkmış, hastalanınca
bir müddet Konya’da kalmış ve ardından 1045/1635’te İstanbul’a dönerek
burada vefat etmiştir. Kabri, Topkapı dışında yer alan Şeyhler Mezarlığı’ndadır.
İfade gücü ve hitabeti yüksek bir vaiz olan Kadızâde Mehmed Efendi, şer’i
ilimler ile meşgul donanımlı bir ilim adamıdır. 17. yüzyılın Osmanlı toplumunda
şekillenen ve etkisi uzun süre devam eden dinî reform hamlesi
Kadızâdeliler Hareketi’nin öncüsüdür.