Zemahşerî

(467-538/1075-1144)
Arap dili ve belâgatine derin vukufiyeti yanında hususen Keşşâf isimli tefsiri ile etkisi çağları ve mezhep sınırlarını aşan bir Hanefî-Mu‘tezilî âlim olan Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer ez-Zemahşerî, 467/1075’te bir ilim ve kültür havzası olan Hârezm bölgesinde Türkmenistan’ın Taşavuz ili sınırları içerisinde bulunan Zemahşer’de doğdu. “Cârullah” ve “Fahr-i Hârezm” lakaplarının yanında esas olarak Zemahşerî nisbesiyle şöhret bulmuştur.

Küçük yaşlarında şiddetli soğuktan dolayı donan bir ayağını kaybetmiş, babası bu durumuna binaen her ne kadar terzi olmasını istemişse de ilim tahsilindeki ısrarı üzerine onu medreseye göndermiştir. Bunun üzerine Hârezm, Buhârâ ve Bağdat gibi ilim merkezlerinde birçok âlimin derslerine katılarak onlardan icazet almıştır. İlmî kişiliği ve Mu‘tezilî kimliğinin oluşmasında en etkili isim, hocası Ebû Mudar Mahmûd b. Cerîr ed-Dabbî’dir. Kırk beş yaşında yakalandığı ağır bir hastalığı atlatmasının ardından mütevazı bir hayat süren Zemahşerî, Türkçe ve Farsçayı iyi bilmesine rağmen sayısı altmış beşe ulaşan eserlerini Arapça kaleme almış ve 538/1144’te Hârezm’de Özbekistan sınırları içindeki Cürcâniye’de vefat etmiştir.