Gazzâlî

İslâm düşüncesinin en etkili simalarından biri olan Gazzâlî, Horasan bölgesindeki Tûs şehrinde doğdu. Nişâbur’daki Nizâmiye Medresesi’nde İmâmü’l-Harameyn el-Cüveynî’den ders alan Gazzâlî, Nizâmülmülk tarafından 1091’de Bağdat’taki Nizâmiye Medresesi’ne başmüderris olarak atandı. Bağdat’ta kaldığı dört yıl boyunca kelâm, felsefe, bâtınîlik ve tasavvuf alanlarında incelemelerini sürdürdü ve Tehâfütü’l-felâsife, el-İktisâd fi’l-iʻtikâd, Fedâihu’l-bâtıniyye ve Mîzânü’l-amel gibi kendisinden sonra oldukça etkili olacak pek çok eser kaleme aldı. Bu sırada zirvesinde olduğu şöhretin manevî hayatı için bir tehlike oluşturacağı kaygısı onda büyük bir bunalım doğurdu ve aradığı huzurun tasavvufta olduğuna karar vererek Bağdat’ı terk etti; iki yıl boyunca Şam, Kudüs ve Hicaz bölgesinde inziva hayatı yaşadı. Bu dönemde şaheseri olarak kabul edilen İhyâu ulûmi’d-dîn’i kaleme alan Gazzâlî, iki yılın sonunda memleketi Tûs’a yerleşerek orada bir yandan şerʻî ilimler diğer yandan da tasavvuf alanında eserler kaleme almaya ve talebeler yetiştirmeye devam etti. Sultan Sencer ve veziri Fahrülmülk’ün ısrarıyla 1106’da Nişâbur’daki Nizâmiye Medresesi’nde hocalığa başlayan Gazzâlî, arkasında zengin bir entelektüel miras bırakarak 1111’de Tûs’ta vefat etti.