Muhammed Kürd Ali

Aslen Süleymaniyeli Kürt asıllı bir babanın ve Çerkez bir annenin oğlu olan Muhammed Kürd Ali 1876’da Şam’da doğdu ve yetişti. İlk mektepten sonra girdiği Askeri Rüşdiyede Türkçe, Fransız Konsolosunun aracılığı ile özel bir hocadan ise üç yıl boyunca Fransızca öğrendi. Şam’daki Yabancılar Dairesindeki altı yıllık memuriyetinde Türkçe ve Fransızcadan vazifesiyle ilgili karşılıklı tercümeler yaptı. Şam’da Tahir el-Cezairi, Selim el-Buhari ve Cemaleddin el-Kasımi gibi, Mısır’da da Muhammed Abduh ve Muhammed Reşid Rıza gibi ıslahat taraftarı kimselerle yakın ilişkiler kurdu. On altı yaşından itibaren gazetecilikle uğraştı. Şam’da ve daha sonra çeşitli nedenlerle dört kez (1901, 1905-1908, 1909, 1912) kaçmak zorunda kaldığı Mısır’da, dönemin önemli birçok gazetesinde çalıştı. 1906’dan itibaren aylık ilmî el-Muktebes dergisini ve 1908’de Meşrutiyetin ilanından sonra günlük siyasî el-Muktebes gazetesini çıkardı. Birinci Dünya Savaşı yıllarında Dördüncü Ordu kumandanı olarak Suriye’de bulunan Cemal Paşa’nın itimadını kazandı ve onun yakın çevresinde bulundu. 1916-1918 arasında İttihatçıların Almanlarla beraber Şam’da 690 sayı çıkardıkları eş-Şark gazetesinde görev aldı. 1919’da Şam’da Arap İlimler Akademisi’ni kurdu ve kesintilerle beraber ölene kadar başkanlığını yürüttü. Akademinin yanı sıra Şam’daki Zahiriye Kütüphanesi’nin ve Arkeoloji Müzesi’nin, yine Kahire’deki ölümüne kadar üyeliğini sürdürdüğü Arap Dil Akademisi’nin kuruluş ve gelişmesine katkıda bulundu. Çeşitli tarihlerde (1909, 1913, 1921, 1928) yaptığı Avrupa seyahatlerinde oryantalistlerle dostluklar kurdu ve Batı medeniyetini yakından inceleme fırsatı buldu. Suriye’nin Fransız mandası altında bulunduğu dönemde yaklaşık altı yıl (1920-1922 ve 1928-1932) Milli Eğitim bakanlığı vazifesini yürüttü. Arap dili, edebiyatı, tarihi ve medeniyeti üzerine çok sayıda eser kaleme alan Muhammed Kürd Ali 1953’te Şam’da öldü.