Zeydî-Mu‘tezilî Kelâmı

Hasen er-Rassâs Örneği

Zeydîlik, tarihsel süreçte etkileşim içerisinde olduğu Mu‘tezile’ye muvafakati sonucunda kelâmî öğretiler açısından Mu‘tezile ile neredeyse bütünleşmiştir. Tam manasıyla Taberistan Zeydîlerinin Mu‘tezilî isimlerden ders almasıyla başlayan bu etkileşim ve bütünleşme, Kādî Ca‘fer’in (ö. 573/1177) faaliyetleri vasıtasıyla Yemen’e de taşınmış ve onun Behşemî tezler temelinde tesis ettiği yeni kelâm ekolü üzerine birçok Zeydî kelâmcı tahsil görmüştür. Bu kelâmcılar arasında en önemli ismin, Hasen b. Muhammed er-Rassâs (ö. 584/1188) olduğu rahatlıkla söylenebilir. Rassâs, tevarüs ettiği Behşemî geleneğin yalnızca bir takipçisi olarak da kalmamıştır; en genel ifadesiyle dakīku’l-kelâm alanında yazdığı eserlerle bu geleneği daha da ileri bir seviyeye taşımış ve kendinden sonra birçok Zeydî ismin de bu alana yönelerek özgün eserler telif etmesine zemin hazırlamıştır.

VI/XII. yüzyılda Yemen Zeydîleri arasında cereyan eden dakīku’l-kelâm alanındaki tartışmaları, Behşemî geleneğin bu tartışmalardaki rolünü, yeni isimlerin bu geleneğe sunduğu katkıları ve bu katkılar vasıtasıyla sözkonusu geleneğin seyrini ortaya koymak amacıyla bu çalışmada, Rassâs’ın kelâm düşüncesi irdelenmektedir.