Birliği Yeniden Terkip Etmek

Turgut Cansever İstanbul'da

Turgut Cansever (1920-2009), yirminci yüzyıl Türk mimarlığı bağlamında görüşlerine en çok atıfta bulunulan mimar, şehir plancısı ve seçkin bir entelektüeldir. Hem tasarladıkları hem de yazdıkları ile Türkiye’de ana akım mimarlık mecrasının dışında konumlanan Cansever, Türk şehrini, ithal Avrupai modellerden daha karakterli bulduğu Osmanlı kökleri üzerine inşa etme fikrini benimser. Martinelli, Cansever hakkında Batı dillerindeki ilk monografi olan bu eserinde, Cansever’in çalışmalarını hem hocası Sedad Eldem’in öğretisiyle sürekliliği bağlamında hem de başta İstanbul olmak üzere Türk-Osmanlı şehrinin ve mimarisinin gelişimine ilişkin ana teoriler ekseninde analiz ediyor. Bu yolculuğun ana teması, geçmişten gelenle çağdaş olan arasındaki ikilemleri çözüme kavuşturan mimari tasarımın kentsel değeridir. Farklı dönemlerde inşa edilmiş olsalar da Mimar Sinan, Sedad Eldem ve Turgut Cansever’in mimarileri, mevcut şehrin katmanlı yapısının yeniden yorumlanmasına dayalı bir modernlik biçiminin ifadesidir. Yazar, Cansever’in Beyazıt Meydanı projesinden hareketle hem Türkiye’de hem de Avrupa’da önemli bir tartışma konusu olan kamusal alanın tasarımı meselesinde de tavrını ortaya koyuyor.

Martinelli bu kitapta araştırma konusuna/kişisine saygılı bir tavır sergiliyor. Cansever’in mimari düşüncesini ve uygulamalarını samimi bir şekilde anlama çabası içinde. Öyle ki, Türkiye’de türlü türlü önyargılarla ve bilgi eksiklikleriyle malul anlayışların ötesine geçerek Beyazıt Meydanı projesini en iyi anlayan ve çözümleyen metinlerden birini sunuyor okuyucuya. Projeye dair değerlendirme ve yorumları ise son derece açık, net ve keskin. Elinizdeki kitap İtalyanca ve İngilizce literatürden sonra Türkçe mimarlık literatürüne kazandırılan nitelikli bir katkı olarak görülmelidir.

Halil İbrahim Düzenli