Bir Şehir Nasıl Kurulur?

Şehirler hakkında okumayı seviyor musunuz? Öyleyse bu kitabı bir solukta okumanız mümkün. Mimar Turgut Cansever’in geniş entelektüel birikimiyle mesleğini harmanlayarak Mahalli İdareler Okulu’nda 1997-1998 yıllarında yaptığı söyleşilerin çözümlemelerinden oluşturulan kitap, şehirlerin yaşadığı sorunlar ve çözüme yönelik öngörüleri içermekte. Kitap, söyleşilere iştirak etmiş olan Aynur Can ve Mahmut Doğan tarafından hazırlanmış.

Aynı zamanda bendenizin yüksek lisans tezinin de danışmanı olan Aynur Can’ın naif kaleminden çıkan giriş metniyle “Bir Şehir Kurmak” önemli bir kaynak kitap niteliğindedir.

Kitapta; “Biz kimiz, bu mekânları inşa edenler kimler ve neden bu şekilde inşa edilmiş?” sorularına cevap aranmış, ideal şehir ve şehirli tasavvur edilmiştir. Yaklaşık yirmi yıl önce iki haftada bir ritimle gerçekleşen söyleşilerin notları katılımcılarının bu gün sahip oldukları güncel bilgelerle yeniden okunmasıyla güncellenerek okuyucuya sunulmuş. Turgut Cansever Hoca’nın 2009 yılının Şubat ayında rahmetli olmasıyla söyleşiye katılanların güzelden öte bir zorunluluk bilinciyle yol çıktığını Aynur Can şu güzel cümleyle anlatmıştır ”Çok fazla özlü söz ve tespitlerin çıkarılabileceği, engin zihin ve egzersiz sunan, doğurgan bir metinle karşı karşıyayız… Bizim kozmolojimiz, bizim düşünce tarzımız, ecdadımızın bize bıraktığı tertemiz ruhi tavır zikredilmektedir.” (syf: 19)

“Şehirlerde kültürün yüceltilmesine katkıda bulunulmaktadır.” (syf:42) diyen Turgut Cansever bize ait şehirlerin kültürel bütünlük sağlamasını hareket noktası olarak almış ve minimum müdahale ile oluşması gerektiğini vurgulamıştır.

Ev ve mahalle, fiziksel ve sosyal örgütlenme, sağlıklı şehir planlaması, şehirde estetik ve güzellik, imar uygulamaları ve bu konudaki sorunlarla şehrin paydaşı olan insanı ele alan kitap içeriğine Hıristiyan ilahiyatçı ve filozof Aquinalı Thomas’ın: “Güzellik realitenin yansımasıyla oluşur.” sözüyle atıfta bulunulmaktadır.(syf:35) Bu sözü doğrulayan bir anekdot ise şöyle aktarılmaktadır: Haşim İşcan, Yeşil Cami ve Ulu Cami civarında birkaç çınar kesmeye kalkışır. Bütün Bursa, üç gün üç gece hiç uyumadan ayağa kalkıp, direndiler. Yani, Setbaşı Mahallesi, Yeşil Cami’deki çınarın kesilmesine “bana ne” demedi. (syf:45)

Şehirlerde insanların yaşadığını, bu yüzden tüm unsurların “insanîlik” vurgusu üzerinden işlenmesi gerektiği unutulmamalıdır. Şehir planlamaları, düzenlemeleri yapılırken de bu unutulmamalı, o şehirde yaşayanların da bu düzenlemeye dahil edilerek/sosyal katılımla aktarılırken “Yönet mi, yönlendir mi?” sorusuna cevap aranmıştır. Örneğin; son derece zengin bir tarım alanına sahip lokasyonların yetiştirdiklerinin o bölgede değerlendirilmesi (örn: konserve fabrikası kurulması gibi) konusunda ihtisas alanı haline gelmesi gerektiği fikri savunulmaktadır.(syf:57) Bir araştırmacı ve bilim insanın çalışma yapacağı bölgeyi orada yaşayanlardan daha iyi tanıyamayacağı ve orada yaşayanlar yani paydaşlarla fikir alışverişi yapılması gerektiği hususunda özellikle durulmaktadır.

“Bir Şehir Kurmak” adlı eser, yaşanabilir şehirlerin sahip olması gereken asgari özellikleri, mimarisini, evlerin renginden yaya çizgilerine, yeşil alanlarının genişliğine ve kamusal alanların amacına uygun dizaynına, kültür-sağlık-spor-otopark gibi sosyal ihtiyaçlara cevap verebilir imkânlara sahip olması gerektiğini anlatmaktadır. Şehrin paydaşı olan insanın aidiyet duygusunun yeşertilip güçlendirilmesi ve güven inşa edilmesi konuları ele alınarak kültür ve estetiğin önemi anlatılmaktadır.

Kitabı okurken ilgimi çeken bölümlerin altını çizerek okudum. Bitirdikten sonra altı çizili bölümleri tekrar okudum. Bir anlamda okuduklarımı pekiştirmek ve kitabın kısaltılmış halini oluşturarak yeniden okumak gibi oldu. Tüm bu okumalara dayanarak kendi kendime dedim ki; “Şehirler konusunda bir şeyler okumayı sevenlerin yanı sıra tüm kitapseverler bu kitabı okumalı. Çünkü birlikte yaşamın vücut bulmuş hali olan şehirler estetiğinin, birlik ve beraberliğin anahtarı olarak nitelendirebileceğimiz bu kitapta gündelik yaşamda olması gerekenler şehir ekseninde anlatılarak insanlığa sunulmuş.” Eser, okuyucuyu sözü edilen ideal şehrin gerçekleşmesi konusunda hayal kurmaya yönlendirirken; olan ve olması gereken üzerinde de kafa yormaya teşvik etmektedir.

Necla Dursun